Με τον πρώτο ήλιο, η κεντρικότατη ιστορική οδός Αιόλου αρχίζει να ανθίζει. Γεμίζει χρώματα, τραπεζάκια, ομπρέλες. Σαν να μη βρίσκεται δίπλα της η μουντή πλέον Ομόνοια ή πολύβουη Σταδίου. Η οδός Αιόλου έχει το δικό της μικροκλίμα. Τη δική της ατμόσφαιρα,αυτή της παλιάς Αθήνας – με τα μικρομάγαζά της, με τα ζαχαροπλαστεία και τα καφενεδάκια. Είναι η άκρη του νήματος στο κουβάρι με τα κοντινά εμπορικά δρομάκια – σύμβολο της πρόσφατης ευημερίας της Αθήνας, της νοικοκυροσύνης της, που ελπίζουμε, να μην εκλείψει.
Η Αιόλου είναι η πατρίδα των μεγαλοεμπόρων και βιομηχάνων, τραπεζιτών και γενικά των δραστήριων ανθρώπων, χάρη στους οποίους η Ελλάδα αναπτύχθηκε, πρόκοψε. Είναι το σύμβολο του ελληνικού εμπορικού δαιμόνιου.
Η Αιόλου στη σημερινή της μορφή είναι συνομήλικη της νέας πρωτεύουσας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Το όνομά της ακούστηκε για πρώτη φορά το 1833, όταν οι πολεοδόμοι-αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Σάουμπερτ παρουσίασαν το σχέδιο πόλεως. Η οδός που χάραξαν είχε το όνομα «Αιολική», ξεκινούσε ακριβώς από τους Αέρηδες (Ωρολόγιο του Κυρρήστου) και συνεχιζόταν πέρα για πέρα, εκεί που σήμερα εκτείνεται η Πατησίων. Όταν ο καιρός είναι καθαρός, η προοπτική είναι συναρπαστική: από τη μια - η Ακρόπολη με τους Αέρηδες από κάτω, και από την άλλη – το μακρινό τέρμα της Πατησίων.
Η Οδός Αιόλου έχει πολλές πρωτιές. Εκεί που σήμερα κορδώνεται το επιβλητικό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας το 1835 κατασκευάστηκε το πρώτο αθηναϊκό θέατρο, το θέατρο Σκοτζόπουλου – μια ξύλινη καλύβα χωρίς σκεπή. Το θέατρο βρισκόταν έξω από τις κατοικημένες περιοχές, γιατί οι καθωσπρέπει νοικοκυραίοι δεν έπρεπε να πατούν το πόδι τους σ’ αυτό το αμφιβόλου ηθικής μέρος. (Όχι πως δεν πατούσαν...) Τις παραστάσεις ανακοίνωνε ο ντελάλης και την είσοδο του θεάτρου φώτιζαν τα λαδοφάναρα. Το θεατράκι άντεξε μόλις 15 μήνες και ανέβασε 10 παραστάσεις. Μετά τη χρεοκοπία του Σκοντζόπουλου το θέατρο θα διαλυθεί και οι σανίδες του θεάτρου θα μεταμορφωθούν σε απλές ξύλινες τάβλες, όπως ακριβώς η Σταχτοπούτα μετά το 12ο χτύπημα του Ρολογιού μεταμορφώθηκε σε φτωχή ασχημούλα. Φημολογείται, ότι από αυτές ακριβώς τις τάβλες φτιάχτηκε και το φέρετρο του φιλότεχνου πλην άτυχου θεατράνθρωπου.
Συνέχεια δεν υπήρχε και για ένα άλλο θέατρο, που χτίστηκε στη γωνία Αιόλου και Κρατίνου και υπήρξε πραγματικό κόσμημα της πλατείας – νυν πλατείας Εθνικής Αντίστασης (Κοτζιά), τότε πλατείας Θεάτρου. Η ανοικοδόμηση του ξεκίνησε το 1857, αλλά χάρη στις ίντριγκες των ομότεχνων, όπως συμβαίνει συνήθως, κόλλησε και προχώρησε μόλις το 1871, σύμφωνα με τα σχέδια του σύγχρονου Ικτίνου της Αθήνας, Ερνέστου Τσίλλερ. Η ανέγερση ολοκληρώθηκε το 1888, με την ενίσχυση του Ανδρέα Συγγρού, και το Θέατρο πλαισιώθηκε από έναν ολάνθιστο κήπο με εξωτικά φυτά. Το τέλος του θεάτρου ήταν, όπως και η αρχή, άτυχο και μπερδεμένο. Το 1939, πριν τον πόλεμο το θέατρο κατεδαφίστηκε, και ο υπαίτιος αυτού του πολιτιστικού εγκλήματος ήταν ο δήμαρχος της πόλης Κώστας Κοτζιάς. Περιέργως όμως, η πλατεία Δημαρχείου «κόλλησε» το δικό του όνομα και λίγοι θυμούνται τα παλιά ονόματα της πλατείας και ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν, ότι το επίσημο της όνομα είναι Πλατεία Εθνικής Αντίστασης.
Πρέπει να πούμε, ότι στην οδό Αιόλου από την αρχή δόθηκε ιδιαίτερη σημασία. Ίσως επειδή εδώ υπήρχαν μεγάλα ξενοδοχεία, όπου ζούσαν οι ξένοι που επισκέπτονταν την Αθήνα – «Ανατολή», «Αθήναι», «Εμπορικόν» και «Ξενοδοχείο της Αγγλίας». Στην ταράτσα του «Ανατολή», για παράδειγμα, εγκαταστάθηκε ο πρώτος στην Ελλάδα μετεωρολογικός σταθμός, και ο ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου ξενοδοχείου της πρωτεύουσας – «Ξενοδοχείου της Αγγλίας» - Φραγκίσκος Φεράλδης ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα να ενώσει με ράγες τον Πειραιά με την Αθήνα και να αμολήσει τα υπερσύγχρονα θηρία - τις ατμομηχανές. Η Αιόλου γεννούσε μυαλά, που με τη σειρά τους κυοφορούσαν απίστευτες για την εποχή ιδέες. Ήταν επίσης ο πρώτος δρόμος που στρώθηκε με αμμοχάλικο (1860) και αργότερα ασφαλτοστρώθηκε (1905).
Στη συμβολή της Αιόλου με την Πατησίων βρισκόταν το καφενείο του αγωνιστή του ’21 Γιάννη Χάφτα (εξ’ ου κα τα Χαφτεία). Ο Χάφτας, αφού πήρε την αποζημίωσή του για τις υπηρεσίες προς την πατρίδα, έφτιαξε το «Καφενείο των Γερόντων», που έγινε πολλές φορές σημείο πολιτικών αναβρασμών. Έτσι, το 1861 τα 50 μέλη της μυστικής οργάνωσης «Χρυσή νεολαία» συγκεντρώθηκαν πάνοπλοι στο καφενείο του Χάφτα με σκοπό να ρίξουν τον Όθωνα. Το 1880 ο ανταγωνισμός θα κλείσει το «Καφενείο των Γερόντων» και θα επιζήσει μόνο το όνομα του ιδιοκτήτη του.
Ακόμα μπορούμε να αναπαραστήσουμε την Αιόλου, όπως ήταν σχεδόν δυο αιώνες πριν, όταν κλήθηκε να παίξει το ρόλο του καλύτερου εμπορικού δρόμου – με κομψά διώροφα κλασσικά με εμπορικά μαγαζιά και καφενεία στο ισόγειο και εργαστήρια ή κατοικίες στον πρώτο. Σε πολλά από τα κτίσματά της υπάρχουν ακόμα παλιές ταμπέλες, αν και στα περισσότερα, τα ακροκέραμα έγειραν επικίνδυνα προς τα έξω και τα περίτεχνα μαντεμένια κάγκελα των μικρών μπαλκονιών στους ορόφους φαίνονται άσχετα μπροστά από τους σκελετούς των παραθύρων και μπαλκονόπορτων.
Η Αιόλου ήταν κάποτε μια πόλη από μόνη της – με Τράπεζα και Κεντρικό Ταμιευτήριο, επιχειρήσεις και ξενοδοχεία, ακόμα και Πανεπιστήμιο! Έκανες όλες τις δουλειές σου χωρίς να βγαίνεις από τα σύνορά της. Στην Αιόλου θα μπορούσε να γραφτεί η ιστορία των πιο δημιουργικών επιχειρηματιών της χώρας και των πρώτων εθνικών επιχειρήσεων – του Ζολώτα και του Ανδρεόπουλου, του Κατσάμπα και του Δράκου, του Μαρινόπουλου και του Παυλίδη. Εδώ μπορούσε να επιλέξει κανείς ανάμεσα στα υφάσματα όλου του κόσμου, αλλά και να δοκιμάσει την πρώτη στην Ελλάδα σοκολάτα – στο «Γλυκισματοποιείον» του Σπυρίδωνα Παυλίδη που άνοιξε το 1841 στη γωνία Αιόλου και Βύσσης, εκεί που ο πατέρας του σοκολατοποιού, Αλέξης Παυλής με το παρατσούκλη Μπαρουξής το πρωί έφτιαχνε μπαρούτι για τους Τούρκους και το βράδυ ετοίμαζε πολεμοφόδια για τους Έλληνες επαναστάτες. Έτσι μπορούμε να ισχυριστούμε, ότι η ελληνική σοκολάτα «μυρίζει μπαρούτι» !
Με το μικρό περίπτερο της Αιόλου άρχισε την δραστηριότητά του ο ιδρυτής του «Μινιόν» Γιάννης Γεωργακάς, ο Λαμπρόπουλος, ο Λουμίδης και πολλοί πολλοί άλλοι, που η δραστηριότητά τους μετέτρεψε την επαρχιακή Αθήνα σε μικρό Παρίσι των Βαλκανίων. Υπάρχουν ακόμα επιχειρήσεις, που άλλαξαν...γενεές, μα όχι χέρια, επιχειρήσεις, που ρίζωσαν βαθιά μες στην Αιόλου.
Στην οδό Αιόλου όλα είναι μικρά. Χαμηλά, κομψά, πείτε το όπως θέλετε. Μεγάλες είναι μόνο οι δυο εκκλησίες. Μάλλον, δυσανάλογα μεγάλες, όπως στην πρωτεύουσα της Μάλτας, Βαλέττα, όπου οι ναοί ξεφυτρώνουν σαν γιγάντια λίθινα φυτά στη μέση του στενού μεσαιωνικού δρόμου. Είναι η Αγία Ειρήνη και η Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα.
Η ανοικοδόμηση της Αγίας Ειρήνης ξεκίνησε το 1806, κι ήταν η πρώτη εκκλησία, η οποία μετά το 1821 χρησιμοποιήθηκε ως μητροπολιτικός ναός. Εδώ έγινε και η πρώτη εθνική γιορτή, εφόσον η 25η Μαρτίου καθορίσθηκε ως ημέρα ενάρξης του αγώνα του '21, εδώ γιορτάσε την ενηλικίωσή του ο βασιλιάς Όθων. Η ιστορία λέει, ότι ακριβώς απέναντι από την Αγία Ειρήνη διατηρούσε το καφενείο η Γαλλίδα μαντάμ Ρομπέρ, όπου οι ξένοι περιηγητές έκαναν στάση για καφέ πριν ανέβουν στην Ακρόπολη. Το καφενείο της μαντάμ Ρομπέρ με τις ξένες εφημερίδες και τα περιοδικά λειτουργούσε και ως λέσχη των ξένων στην Αθήνα, σημείο αναφοράς.
Η Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα χτίστηκε το 1836 πάνω στα χαλάσματα της παλιάς εκκλησίας την οποία θυμούνται από το 1750, και πήρε το όνομά της από τη Χρυσοσπηλιώτισσα, την εικόνα της Θεοτόκου που βρίσκεται στο Μ. Σπήλαιο, κοντά στα Καλάβρυτα.
Το 1837 στις «εκβολές» της οδού Αιόλου κάτω από την Ακρόπολη, στην οικία του Σταμάτη Κλεάνθη στεγάστηκε το πρώτο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, το «Οθώνειον Πανεπιστήμιον», που κράτησε αυτό το όνομα μέχρι το 1862, για να μετονομαστεί σε Εθνικόν και 70 χρόνια αργότερα, το 1932 - σε Εθνικόν και Καποδιστριακόν. «...Άνθρωποι από κάθε γωνιά του ελληνισμού, φουστανελάδες με ροζιασμένα χέρια, αγωνιστές που στο πέρασμά τους νόμιζες πως σκόρπιζε η μυρουδιά της μπαρούτης, εφτανησιώτες με τις βελάδες και τα ψηλά τους καπέλα, βρακάδες με ρούχα τριμμένα από τη φτώχεια, σκαρφάλωναν στην πλαγιά του Ριζόκαστρου να ιδούν το θαύμα πραγματοποιημένο...Άνθρωποι που είχαν φθάσει σε ηλικία τέτοια που θα λέγονταν σήμερα "ώριμοι άντρες" με γένεια ολόγυρα στα ηλιοκαμένα τους πρόσωπα, παλληκάρια με λιγδωμένες μπροστέλες, παιδιά ακόμα, παίρνουν με ευλαβική σιγή θέση στις αίθουσες κι ακούνε την παράδοση... Άκουαν το μάθημα με τα μάτια θαμπωμένα", περιγράφει ο Χρ. Εμ. Αγγελομάτης τί συνέβαινε τις πρώτες μέρες λειτουργίας του Πανεπιστημίου.
Κάποιοι παρομοιάζουν την οδό Αιόλου με την προέκτασή της – την Πατησίων – με το Broadway της Νέας Υόρκης. Δε θα ήταν όμως προτιμότερο να ψάξουμε για παρομοιώσεις στο ένδοξο ελληνικό παρελθόν; Να συγκρίνουμε την Αιόλου με την Αρχαία αγορά των Αθηνών, μια και δεν υπάρχει αμφιβολία, πως το χώμα της πατούσαν και ο Σωκράτης και ο Περικλής και άλλοι εκατοντάδες επώνυμοι και ανώνυμοι Αθηναίοι, ονόματα των οποίων διατηρήθηκαν στις ταμπέλες των κοντινών στην Αιόλου δρόμων; Πραξιτέλους και Κρατίνου, Σοφοκλέους και Ευριπίδου.
Ευγενία Ευσταθίου
{flv}aioloustreet{/flv}