Η Λεωφόρος Συγγρού ξεκινάει από το 1898

Ο Βασιλέας απέθανε και ο ναός έμεινε

Ας σταματήσουμε πρώτα στον ασυνήθιστο Ναό του Σωτήρος, στον Αϊ-Σώστη. Όλοι πιστεύουν, ότι είναι ένας από τους πολλούς ναούς της Ελλάδας. Όμως για πρώτη φορά ο Αϊ-Σώστης άνοιξε τις πύλες του ως...εκθεσιακό περίπτερο στην Παγκόσμια Έκθεση των Παρισίων το 1900! Το έφτιαξε καθ’ εικόνα και ομοίωση του βυζαντινού ναού ο Γάλλος αρχιτέκτονας Lucien Magne, και ο δήμαρχος των Αθηνών, όταν έκανε την παραγγελία του ούτε μπορούσε να φανταστεί, ότι το εκθεσιακό περίπτερο θα κοσμήσει την πόλη και τα εγκαίνιά του θα συνδεθούν με ένα από τα πιο αινιγματικά περιστατικά στη ζωή του νεαρού κράτους.
Όταν οι εργασίες για την ανοικοδόμηση της λεωφόρου μόλις που ξεκινούσαν στις 14 Φεβρουαρίου, στις 15:30 μετά το μεσημέρι, στη θέση, όπου θα τοποθετηθεί αργότερα ο ναός, ο δημοτικός υπάλληλος Γιώργος Καρδίτσης και ο φίλος του, Μακεδόνας Ιωάννης Κυριάκος αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ και την κόρη του, πριγκίπισσα Μαρία, που επέστρεφαν στα ανάκτορα από τη βόλτα στη θάλασσα, φυσικά, από την Φαληρική οδό. Η άμαξα ίσα που προχωρούσε, γιατί οι ρόδες της κολλούσαν συνεχώς στις λάσπες. Οι άνδρες στην ενέδρα, αφού βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία έριξαν δυο τουφεκιές. Ο βασιλιάς ανασηκώθηκε και σήκωσε το μπαστούνι του για να προστατεύσει το παιδί του, αλλά οι σφαίρες ούτως ή αλλιώς δεν βρήκαν στόχο, τραυματίζοντας ελαφρά τον βασιλικό κυνηγό, κάποιον κύριο Νέρη.
Στο δικαστήριο οι αποτυχημένοι δολοφόνοι δήλωσαν, ότι ήθελαν να εκδικηθούν τον Γεώργιο Α΄ για τον καταστροφικό για την Ελλάδα ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897. Η σωτηρία του βασιλιά εκλήφθηκε ως θεϊκό σημάδι υπέρ της βασιλικής οικογένειας και ολόκληρου του έθνους. Σε μια βδομάδα στη θέση όπου έγινε η απόπειρα δολοφονίας – και όπου σήμερα βρίσκεται ο Αϊ-Σώστης – έβαλαν το θεμέλιο λίθο της μελλοντικής εκκλησίας. Ο Μητροπολίτης Αθηνών Προκόπιος εκφώνησε λόγο και αποκάλεσε τους δολοφόνους «εχθρούς του λαού». Στις 17 Απριλίου του 1898 ο Καρδίτσης και ο Κυριάκος αποκεφαλίστηκαν στις φυλακές του Ναυπλίου, στο Παλαμήδι, από τον δημοτικό δήμιο. Για πολλές εβδομάδες τα γεγονότα αυτά  απασχόλησαν τον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Μετά από τον ρωσο-τουρκικό πόλεμο του 1897 στην Αθήνα εγκαταστάθηκε η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή – προκάτοχος του σημερινού ΔΝΤ, η οποία εγκατέλειψε την Ελλάδα μόλις το 1975! Τον Μάρτιο του 1898 οι μητροπολίτες της Ελλάδας κήρυξαν έρανο για την ανέγερση του Ναού, το ίδιο έκανε και ο Δήμος της Αθήνας. Μέχρι τον Ιούνιο του 1901 μαζεύτηκαν 74 χιλιάδες δραχμές, μεγάλο ποσόν κατέβαλε και η βασίλισσα Όλγα, όμως τα λεφτά δεν έφταναν, γιατί η Ελλάδα πλήρωνε τα χρέη της στο «ΔΝΤ» της εποχής και κάθε πρόσθετη δαπάνη ήταν σχεδόν απαγορευμένη. Έτσι, με τα χρήματα, που κατάφεραν να μαζέψουν ο τότε δήμαρχος της πρωτεύουσας, αείμνηστος Σπύρος Μερκούρης αγόρασε το περίπτερο στην Έκθεση των Παρισίων και το μετέτρεψε σε αληθινό Ναό! Το περίπτερο των 432 τετραγωνικών μέτρων και 150 τόννων έμοιαζε με κανονικό βυζαντινό ναό, και έτσι στις 23 Ιουνίου του 1902 το ξεμοντάρισαν, τα κομμάτια του φορτώθηκαν σε 283 κιβώτια και μετά από το επταήμερο ταξίδι στο πλοίο «Άγιος Ιάκωβος» έφτασαν στον Πειραιά. Τα εγκαίνια του ναού τελέστηκαν το Νοέμβριο του ίδιου έτους.
Όμως όλο και πιο συχνά ακούγονται φωνές, που ισχυρίζονταν, ότι η απόπειρα κατά του βασιλιά στην Φαληρική οδό ήταν στημένη. Αυτή την άποψη δημοσίευσε και ο εκδότης της εφημερίδας «Καιροί», Πέτρος Κανελλίδης και γι’ αυτό το λόγο μπήκε στην φυλακή για έξι ολόκληρους μήνες. Σχεδόν 100 χρόνια μετά οι φήμες σχεδόν επαληθεύθηκαν, όταν αποκαλύφθηκε, ότι δέκα χρόνια μετά την απόπειρα κατά του βασιλιά, στις 22 Μαΐου του 1908 το δικαστήριο της Λάρισας αθώωσε κάποιον Ιωάννη Κυριάκο, κατηγορούμενο για τη δολοφονία του σοσιαλιστή Μαρίνου Αντύπου! Ήταν ο ίδιος Κυριάκος, που «αποκεφαλίστηκε» στο Ναύπλιο!
Παρά ταύτα ο Αϊ-Σώστης έγινε το σύμβολο της Λεωφόρου Συγγρού. «Αγιε μου Σώστη, σώσε με, τον αγααπάω νιώσε με...» τραγουδούσε η πάλαι ποτέ βασίλισσα της αθηναϊκής νύχτας Κατερίνα Στανίση. Οι εργασίες στη λεωφόρο Συγγρού ολοκληρώθηκαν την περίοδο της διακυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου, 1928-1932. Οι επιζώντες της καταστροφής της Σμύρνης και άλλων ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας άρχισαν να χτίζουν τα γιατάκια τους στις δυο πλευρές της λεωφόρου. Η Νέα Σμύρνη, ο Νέος Κόσμος, η Καλλιθέα – δημιουργήθηκαν στον απόηχο της Μικρασιατικής καταστροφής.
Ποιος ήταν όμως ο ευεργέτης, που «βάφτισε» τη λεωφόρο Συγγρού; Ο Ανδρέας Συγγρός γεννήθηκε το 1830 στην Πόλη και πέθανε το 1899 στην Αθήνα, χωρίς να προλάβει να θαυμάσει την «βαφτισιμιά» του. Ήταν πολιτικός και τραπεζίτης, το δεύτερο πρόσωπο στην Ελλάδα μετά τον Γεώργιο Α΄, όπως πίστευαν πολλοί. Δανειολήπτες του ήταν το Βασίλειο της Ελλάδας και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά ο ίδιος ο Συγγρός εκπροσώπησε τα συμφέροντα της Γαλλίας το κεφάλαιο, όπως γνωρίζουμε, δεν έχει πατρίδα. Με το όνομα του μεγάλου ευεργέτη συνδέεται και το πρώτο οικονομικό-χρηματιστηριακό σκάνδαλο στην νέα Ελλάδα, τα Λαυρεωτικά (1873) που θυμίζει τόσο πολύ το χρηματιστηριακό σκάνδαλο του 1999. Ο Συγγρός ήταν εκείνος που εισήγαγε στην ανίδεη Ελλάδα την έννοια του Χρηματιστηρίου και πρώτος καρπώθηκε «την νηπιώδην κατάστασην του χρηματοοικονομικού κλάδου» της χώρας. Χιλιάδες μικρομέτοχοι, που ήλπιζαν να πλουτίσουν από τις λαυρεωτικές μετοχές, «κάηκαν» (μαζί τους - και ο οξύθυμος συγγραφέας Εμμανουήλ Ροϊδης) και έπεσε η κυβέρνηση του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Ο Συγγρός «έριξε» το 1892 την κυβέρνηση του Θόδωρου Δηλιγιάννη, τον Συγγρό κατονομάζουν ως βασικό «ύποπτο» για την πτώχευση της Ελλάδας το 1893, επί της κυβερνήσεως του Χαριλάου Τρικούπη. Ο μεγάλος ευεργέτης δηλαδή, με το ένα χέρι έπαιρνε και με το άλλο έδινε, ίσως προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να «αθωώσει» την περιουσία του.
Εκτός από τη λεωφόρο, η οικογένεια Συγγρού έδωσε το όνομά του στο Νοσοκομείο, στο Κτήμα (ή Δάσος) στα σύνορα Μελισσίων, Αμαρουσίου και Κηφισίας, ένα πανέμορφο κτήμα, που κληροδότησε στο ελληνικό Δημόσιο η χήρα του Ανδρέα Συγγρού, Ιφιγένεια «διά την εκπαίδευση καλών γεωργών και κηπουρών», με τα χρήματα του Συγγρού χτίστηκαν πολλά νοσοκομεία και σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα.
Τουλάχιστον ο Συγγρός είχε «δυο χέρια». Η σημερινή πλουτοκρατία στην Ελλάδα είναι δυστυχώς μονόχειρη – άφησε μόνο εκείνο, που «παίρνει» και ξερίζωσε εκείνο που δίνει...

Η επίδραση της μπύρας στην πολιτική και της πολιτικής στη μπύρα

Τη δεκαετία του ΄50 ένα από τα πιο μοντέρνα κτίρια της πρωτεύουσας ήταν το εργοστάσιο της μπύρας «FIX», «τέκνο» των αρχιτεκτόνων Τάκη Ζενέτου και του Μαργαρίτη Αποστολίδη. Ο βιομηχανικός εξαόροφος κολοσσός σχεδιάστηκε έτσι, ώστε ανά πάσα στιγμή να μπορέσει να αλλάξει η χρήση του. Όπερ και εγένετο, όταν 30 χρόνια πριν, το 1982 το εργοστάσιο έκλεισε, μη καταφέροντας να ανταγωνιστεί άλλες μάρκες μπύρας, και εκτελούσε κατά καιρούς χρέη εκθεσιακών χώρων. Αναμένεται, ότι το 2013 το αναγεννημένο ως Φοίνιξ εργοστάσιο «FIX» θ’ ανοίξει τις πύλες του πλέον ως μεγαλύτερο στα Βαλκάνια Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Την τέχνη της παραγωγής μπύρας έφερε για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο Βαυαρός Ιωάννης Φιξ, που ακολούθησε στην Ελλάδα τον πατέρα του Γεώργιο, μεταλλειολόγο, προσκεκλημένο του βασιλιά Όθωνα στη χώρα για να ασχοληθεί με την εκμετάλλευση των μεταλλείων της Κύμης. Ο νεαρός Βαυαρός, που έφτασε στον Πειραιά με γενοβέζικη σχούνα δεν πρόλαβε να φτάσει στην πόρτα του σπιτιού του πατέρα του, όταν άκουσε δυο τουφεκιές. Αφήνοντας τα μπαγκάζια έσπευσε στον άνθρωπο που σωριάστηκε στο δρόμο και αντίκρισε τον πατέρα του! Νεκρό! Η πρώτη σκέψη ήταν να φύγει από την χώρα των ληστών. Αλλά αφού το σκέφτηκε καλύτερα, ο ορφανός πλέον Ιωάννης Φιξ αποφάσισε να μείνει: η χώρα χωρίς νόμους μπορεί να είναι επικίνδυνη, συνάμα όμως δίνει και πολλές ευκαιρίες για να πλουτίσει κανείς. Ήταν ζυθοποιός και στην Ελλάδα κανείς δεν ήξερε να παράγει μπύρα.
...Το πρώτο χειροκίνητο ζυθοποιείου του Φιξ άνοιξε στο Κολωνάκι το 1864 και από τότε και επί 100 συναπτά έτη η μπύρα «FIX» ήταν η απόλυτη βασίλισσα της Ελλάδας. Μέχρι που το 1965 ο τότε πρωθυπουργός έσπασε το μονοπώλιό της και  έδωσε την άδεια να κυκλοφορήσει στην Ελλάδα η μπύρα «Αmstel».
Στη λεωφόρο Συγγρού το εργοστάσιο μετακόμισε το 1893, όταν δεν υπήρχε ακόμα λεωφόρος, όταν ο γιος του Ιωάννη Φιξ, Κάρολος, αποφάσισε να μεγαλώσει την επιχείρηση. Το 1905 εργάζονταν εκεί ήδη 500 άτομα, και η ίδια η μπύρα σάρωνε το ένα μετάλλιο μετά το άλλο στις Διεθνείς Εκθέσεις.
...Η «δύση» της «FIX» ξεκίνησε το 1965. Και όχι μόνο λόγω της εμφάνισης της «Αmstel» στην ελληνική αγορά, αλλά κυρίως γιατί, όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα, μπλέκουν τα επιχειρηματικά και τα πολιτικά συμφέροντα. Ένας από τους γαμπρούς των Φιξ, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, πήρε μέρος στην Αποστασία του 1965 και ήταν ανάμεσα σε κείνους, που έριξαν τη νόμιμη κυβέρνηση του Γεώργιου Παπανδρέου. Ο Γαρουφαλιάς δεν υπονόμευσε μόνο το δικό του κύρος, αλλά και το κύρος της μπύρας «FIX»!
Σήμερα η μπύρα «FIX» αναγεννήθηκε, μόνο που η μάρκα δεν ανήκει πλέον στους απογόνους του Βαυαρού επιχειρηματία. Ελπίζουμε, ότι θα αναγεννηθεί και το ιστορικό κτίριο της «FIX», αρκεί η πολιτική να μη βλάψει την Τέχνη, όπως έβλαψε κάποτε την μπύρα. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα γίνει ο δεύτερος Οίκος Τεχνών στη λεωφόρο Συγγρού αφού δυο χρόνια πριν στη μέση της υψώθηκε ένας πραγματικός κολοσσός – η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση,ένας πολυχώρος όπου κατοικούν οι εννέα Μούσες της Ελληνικής Μυθολογίας.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα μεταμόρφωση: η λεωφόρος Συγγρού δεν αλλάζει μόνο  πρόσωπο, αλλά και χαρακτήρα: ακόμα πριν από δυο δεκαετίες η φράση «θα βγω στη Συγγρού» δεν αφορούσε την επίσκεψη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, και το όνομα της λεωφόρου ήταν συνώνυμη με το «νυφοπάζαρο» των τραβεστί. Για τους ήρωες (ή ηρωίδες;) της Συγγρού γράφονταν μυθιστορήματα, γυρίζονταν ταινίες, και οι ίδιοι (ίδιες) πρωταγωνιστούσαν καθημερινά στις ειδήσεις.
Να μια από τις ιστορίες της λεωφόρου Συγγρού, που δημοσιεύθηκε στην «Απογευματινή» τον Σεπτέμβριο του 1980.
«5 μήνες φυλακή σε δύο τραβεστί για ξυλοδαρμό αστυνομικού.
Σε φυλάκιση πέντε μηνών με αναστολή καταδικάστηκαν χθές από το Γ' Τριμελές Πλημμελειοδικείο, οι τραβεστί Παύλος Ρεβενιώτης ή "Πάολα" 20 χρονών και Θεόδωρος Ασημάκης ή "Μπουμπού" 18 χρονών, που είχαν επιτεθεί και χτυπήσει τον αστυνομικό Νικ. Λαμπρόπουλο.
"Κορίτσια, είναι αστυνομικός, απάνω του".
Το σύνθημα δόθηκε από την ξανθιά Πάολα, κι αμέσως τα "κορίτσια" της Συγγρού όρμησαν στον αστυφύλακα. Κι αν δεν βρισκόταν ο παπάς Ιωάννης Νευραδάκης να τον βοηθήσει, ο Λαμπρόπουλος δεν θα 'βγαινε ζωντανός από τα χέρια των τραβεστί της Συγγρού».
Μάρτυρας της επίθεσης, ο ιερέας του Αϊ-Σωστη, Ιωάννης Νευραδάκης δήλωσε τότε:
«Θα ήταν περίπου 1 το πρωί, όταν μέσα στον ύπνο μου άκουσα μια φωνή: Βοήθεια! Πετάχτηκα επάνω, έβαλα τις παντόφλες κι ένα παντελόνι και βγήκα έξω. Είδα 7-8 γυναίκες να δέρνουν έναν άντρα. Νόμισα ότι θα ήταν κάποιος τσαντάκιας. Πλησίασα "κλέφτης είναι", μου είπαν οι γυναίκες και τον χτυπούσαν με τούβλα και ξύλα».
Επρόκειτο για την περίφημη Παόλα, φίλη όλων των μεγάλων Ελλήνων της εποχής – Μάνου Χατζηδάκη, Γιάννη Τσαρούχη, Μελίνας Μερκούρη, Κώστα Ταχτσή. Την ιστορία της Παόλας τη γνωρίζουν πάντως καλύτερα από την ιστορία του βασιλιά Γεώργιου. Και ίσως η Παόλα με τα άτακτα κορίτσια της απολαμβάνει και μεγαλύτερης εκτίμησης: το περιοδικό της Παόλας – το «Κράξιμο» έγινε πραγματική αποκάλυψη για γενεές και γενεές Ελλήνων, και πρώτα απ’ όλα – ένα πραγματικό χριστιανικό μάθημα, σχετικά με το “ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλλέτω”.
Όχι για όλους τους Έλληνες, φυσικά, αλλά για εκείνους, που έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν από τα λάθη τους.

Εκεί που η θάλασσα συναντάει τα άστρα

«Συνιστώ εν Αθήναις κατά τους ορισμούς του Ελληνικού Δικαίου Ίδρυμα υπό το όνομα ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ, του οποίου σκοπός είναι να συμβάλη εiς τήν εκπαίδευσιν νέων Ελληνικής ιθαγενείας εν τω επιστημονικώ καί τεχνικώ πεδίω», έγραψε 60 χρόνια πριν, το 1952, ο ιδρυτής του Ιδρύματος Ευγενίδου, Ευγένιος Ευγενίδης.
Το ίδρυμα Ευγενίδη βρίσκεται στη αρχή της Φαληρικής οδού, όπου η λεωφόρος Συγγρού σχεδόν ακουμπάει τον Φαληρικό κόλπο. Εκεί, που η θάλασσα συναντάει τα άστρα. Στην περίπτωσή μας δεν εννοούμε τον ορίζοντα, αλλά...το Ψηφιακό Πλανητάριο, στις προβολές του οποίου οι συνεπαρμένοι από την περιπέτεια θεατές κατακτούν το Διάστημα, εξερευνούν τα βάθη της θάλασσας και ταξιδεύουν από άστρο σε άστρο μαζί με τον Μικρό Πρίγκηπα.
Το Ψηφιακό Πλανητάριο χτίστηκε στις αρχές της καινούργιας χιλιετίας στη θέση του παλαιού, με τα χρήματα πλέον των κληρονόμων του Ευγένιου Ευγενίδη, που συνέχισαν την παράδοση της ευεργεσίας.
Δεν είναι περιττό να θυμηθούμε, ότι στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή ο θεσμός της χορηγίας δεν ήταν απλά τιμητικός, αλλά και υποχρεωτικός. Στα χρόνια μας, δυστυχώς, απέμεινε μόνο «η τιμή», και γι’ αυτό σήμερα ευεργέτης θεωρείται ένα είδος προς εξαφάνιση.
«Δεν είχε η χώρα μας, ένα ανάκτορον για την παιδείαν, την επιστήμην και την τεχνολογίαν. Το απέκτησεν πρόσφατα. Η γενναιοδωρία τον εθνικού ευεργέτου Ευγενίου Ευγενίδου υπεκατέστησεν την αδυναμίαν της εθνικής πτώχειας...», ειπώθηκε το 1965 για την οικογένεια Ευγενίδη.
Πού είστε σήμερα, Συγγροί και Ευγενίδες; Σας έχουμε ανάγκη!

Ευγενία Κριτσέφσκαγια

{flv}greekorbisgr{/flv}